Η Ήπειρος μπορεί να μη φημίζεται για τις Απόκριες όπως η Πάτρα ή η Ξάνθη, αλλά έχει έθιμα και παραδόσεις που δεν έχουν να ζηλέψουν σε τίποτα καμία πόλη της Ελλάδας.

Κάθε χρόνο ακολουθούμε όσα μάθαμε από γενιά σε γενιά διασκεδάζοντας με τις μεταμφιέσεις και τα αστεία των καρναβαλιστών. Την περίοδο των Αποκρεών, λοιπόν, οργανώνονται πολλές εκδηλώσεις, γιορτές και παρελάσεις που οι Ηπειρώτες και οι επισκέπτες απολαμβάνουν με πολύ κέφι.

Πολλά από τα έθιμα τα βλέπουμε ακόμη και σήμερα, άλλα έχουν χαθεί στο πέρασμα των χρόνων, όμως αξίζει να αναφερθούν για να θυμηθούν οι μεγαλύτεροι και μάθουν οι μικρότεροι.

Τα παλαιότερα χρόνια, στηνόντουσαν γλέντια σε κάθε σπίτι και οι παρέες με αυτοσχέδιες μάσκες και κάθε λογής αποκριάτικες στολές, που προκαλούσαν τα γέλια όλων, γυρνούσαν το χωριό.

Τότε οι στολές συνήθως ήταν από προβιές και βράκες μέχρι ολόκληρα τομάρια. Επίσης γάνωναν τα πρόσωπα τους αλλά και όλων όσων έβρισκαν μπροστά τους. Έτσι μασκαρεμένοι πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι.

Οι ιδιοκτήτες τους δεχόντουσαν και προσπαθούσαν να ανακαλύψουν ποιοι είναι, ενώ εκείνοι έκαναν αστεία και πείραζαν τους πάντες χωρίς συνήθως να μιλάνε ή μιλούσαν αλλάζοντας τη φωνή τους για να παραμείνει μυστική η ταυτότητα τους. Ύστερα οι ιδιοκτήτες τους κέρναγαν γλυκά, ποτά ή τους έδιναν χρήματα.

Το έθιμο αυτό υπάρχει ακόμη και σήμερα στα χωριά και μάλιστα από ανθρώπους όλων των ηλικιών που τιμούν ακόμη τις παραδόσεις.

Στην Πρέβεζα το πιο διαδεδομένο έθιμο είναι το Καρναβάλι των Γυναικών. Την Τσικνοπέμπτη γίνεται παρέλαση στην οποία συμμετέχουν μόνο γυναίκες, καθώς παρελαύνουν άρματα που σατιρίζουν την πολιτική, και όχι μόνο, επικαιρότητα.

Και στην Άρτα, κάθε χρόνο γίνεται το Καρναβάλι Γυναικών. Είναι μια εκδήλωση που οργανώνεται αποκλειστικά από ομάδες γυναικών

. Κάθε Τετάρτη πριν από τις Απόκριες κάνουν παρέλαση στον κεντρικό δρόμο της πόλης, ντυμένες με αποκριάτικες στολές, χορεύοντας και δίνοντας γλυκά και καραμέλες σε μικρούς και μεγάλους.

Στην Άρτα άλλο ένα έθιμο παλαιότερων γενιών ήταν οι λεγόμενες «μπούλες», οι μεταμφιεσμένες παρέες, έμπαιναν στις ταβέρνες και στα καφενεία δημιουργώντας θόρυβο, πειράζοντας τους άλλους θαμώνες.

Επίσης την τσικνοπέμπτη οι μανάδες τσίκνιζαν τα τσουκάλια και μουντζουρώνονταν για το καλό του χρόνου.

Στα Γιάννενα το πιο διαδεδομένο αλλά και φαντασμαγορικό έθιμο που οι κάτοικοι αναβιώνουν μέχρι και σήμερα και είναι γνωστό σε όλη την Ελλάδα είναι οι “Φωτιές” ή “Τζαμάλες”.

Οι κάτοικοι μαζευόντουσαν στην κεντρική πλατεία του χωριού, άναβαν μεγάλες φωτιές και οι μασκαράδες χόρευαν γύρω τους .τραγουδώντας σατυρικά τραγούδια (π.χ : «Στης ακρίβειας τον καιρό επαντρεύτηκα κι εγώ

. Ώχ και πήρα μια γυναίκα πώτρωγε για πέντε δέκα,και την πρώτη τη βραδιά έφαγε πέντε-έξι αυγά, και τη δεύτερη βραδιά προβατίνα με έξι αρνιά, και το τρίτο της το βράδυ, έφαγε ένα γελάδι».ή “Πως το τρίβουν το πιπέρι»).

Σήμερα οι φωτιές ανάβονται στην κεντρική πλατεία των Ιωαννίνων καθώς και σε άλλα σημεία της πόλης και το γλέντι κορυφώνεται με το γαϊτανάκι.

Τις Απόκριες πολλά ήταν και τα παιχνίδια, όπως ο «Βαλμάς» . Άναβαν μία μεγάλη φωτιά και οι άντρες, σχημάτιζαν ένα κύκλο. Οι δύο πιο πλακατζήδες καθόντουσαν στην αρχή και στο τέλος τους κύκλου.

Στο παιχνίδι ο πρώτος υποδυόταν τον αφέντη και ο τελευταίος τον βαλμά (ο βοσκός των αλόγων του αφέντη). Οι υπόλοιποι στον κύκλο συμβόλιζαν το κοπάδι των αλόγων.

Ο αφέντης κρατούσε στο χέρι ένα λουρί και έκανε ερωτήσεις στον βαλμά και μετά από κάθε απάντηση ο αφέντης τον κυνηγούσε για να τον “χτυπήσει” με το λουρί.

Οι προσπάθειες του να αποφύγει το λουρί παρασύροντας μαζί του και τους άλλους στον κύκλο, οι ξεκαρδιστικοί διάλογοι αλλά και όλο το κυνηγητό έκαναν τους παρευρισκόμενους στην εκδήλωση να πέφτουν κάτω από τα γέλια.

Άλλο ένα παιχνίδι που διοργάνωναν οι Ηπειρώτες ήταν, το “χάσκο” ή “χάψα”. Σε αυτό το παιχνίδι στην άκρη ενός ξύλου τύλιγαν μια κλωστή, στην οποία έδεναν ένα ξεφλουδισμένο αυγό βουτηγμένο σε γιαούρτι.

Ο παίκτης έπρεπε να πιάσει το αυγό με το στόμα ενώ τα χέρια του ήταν δεμένα πίσω από την πλάτη του. Μέχρι όμως να καταφέρει να πιάσει το αυγό είχε πασαλειφθεί με το γιαούρτι κάνοντας τους υπόλοιπους να μην μπορούν να σταματήσουν να γελάνε με τα ευτράπελα του παίκτη.

Το έπαθλο, αν έπιαναν το αυγό ήταν να το φάνε.

Το πιο γνωστό αποκριάτικο παιχνίδι, κυρίως στην Άρτα, που ευτυχώς δεν έχει χαθεί κι αυτό με την πάροδο των χρόνων, είναι το γαϊτανάκι. Δώδεκα κορδέλες δεμένες σε ένα μεγάλο στύλο καθεμία με διαφορετικό χρώμα.

Οι χορευτές κρατούν από μία κορδέλα και χορεύουν γύρω από το στύλο τραγουδώντας πλέκοντας μεταξύ τους τις κορδέλες δημιουργώντας μία πανέμορφη πανδαισία χρωματικών συνδυασμών.

Όσο χορεύουν, οι κορδέλες τυλίγονται γύρω από το στύλο μέχρι να τον καλύψουν. Τότε τελειώνει ο χορός και ο στύλος, ο οποίος έχει αγκαλιαστεί από τις χρωματιστές κορδέλες, συμβολίζει το αποκριάτικο πνεύμα.

Τα περισσότερα έθιμα δεν έχουν αντέξει στο πέρασμα των χρόνων όμως γίνονται σημαντικές προσπάθειες για την αναβίωση τους. Μόνο αν αγαπηθούν και περάσουν από γενιά σε γενιά θα καταφέρουν να μείνουν αναλλοίωτα στο χρόνο. Καλές Απόκριες…

www.paraskhnio.gr