Η μέχρι στιγμής αναμέτρηση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν μοιάζει να περιορίζεται εντός των γεωγραφικών ορίων των δύο χωρών. Παρόλο που σε διεθνές επίπεδο – συμπεριλαμβανομένου του ΟΗΕ – έχουν καταγραφεί εκκλήσεις για αποκλιμάκωση και αυτοσυγκράτηση, το ερώτημα παραμένει: τι θα συμβεί αν αυτές οι εκκλήσεις δεν εισακουστούν; Ποιες θα ήταν οι συνέπειες μιας ευρείας κλίμακας στρατιωτικής κλιμάκωσης;

Ακολουθούν πέντε πιθανά σενάρια με βάση την ανάλυση του BBC, που σκιαγραφούν τις σοβαρότερες πιθανές εξελίξεις:

1. Εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών στον Πόλεμο

Παρά τις επανειλημμένες διαψεύσεις από την Ουάσιγκτον, η Τεχεράνη φαίνεται πεπεισμένη ότι οι αμερικανικές δυνάμεις έχουν τουλάχιστον σιωπηρά ευλογήσει ή στηρίξει στρατιωτικές ενέργειες του Ισραήλ. Το Ιράν, σε περίπτωση περαιτέρω κλιμάκωσης, ενδέχεται να στρέψει το βλέμμα του σε αμερικανικούς στόχους στη Μέση Ανατολή: βάσεις στο Ιράκ, εγκαταστάσεις στον Περσικό Κόλπο ή διπλωματικά προξενεία.

Παρά την προσωρινή απόσυρση προσωπικού από ορισμένα σημεία, οι ΗΠΑ έχουν διαμηνύσει ξεκάθαρα ότι οποιαδήποτε επίθεση σε αμερικανικά συμφέροντα θα επιφέρει σοβαρές συνέπειες. Το σενάριο γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνο αν υπάρξει απώλεια ζωής Αμερικανού πολίτη.

Η προοπτική άμεσης εμπλοκής των ΗΠΑ σε πολεμικές επιχειρήσεις, παρά τις δεσμεύσεις του Ντόναλντ Τραμπ ενάντια σε «αιώνιους πολέμους», δεν μπορεί να αποκλειστεί – ειδικά υπό την πίεση γεωπολιτικών συμμάχων και εσωτερικών πολιτικών ισορροπιών. Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι το Ισραήλ ενδεχομένως επιδιώκει ακριβώς αυτή τη στρατηγική: να σύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε έναν γενικευμένο πόλεμο κατά του Ιράν.

2. Τα κράτη του Κόλπου παρασύρονται στη «δίνη» του πολέμου

Σε περίπτωση που το Ιράν αδυνατεί να πλήξει στρατιωτικούς στόχους υψηλής αξίας στο Ισραήλ, θα μπορούσε να στραφεί σε ηπιότερους στόχους στον ευρύτερο Περσικό Κόλπο. Κράτη όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – τα οποία είτε φιλοξενούν αμερικανικές βάσεις είτε έχουν παράσχει υποστήριξη προς το Ισραήλ – πιθανόν να βρεθούν στο στόχαστρο ιρανικών επιθέσεων.

Η ιστορική αναφορά στην επίθεση κατά των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων της Aramco το 2019, αλλά και στις επιδρομές των Χούθι στα ΗΑΕ το 2022, υποδεικνύει την ικανότητα του Ιράν να χτυπά καίριας σημασίας ενεργειακές υποδομές, με τεράστιες γεωοικονομικές συνέπειες.

Η εμπλοκή των κρατών του Κόλπου θα είχε ως πιθανή συνέπεια την περαιτέρω εμπλοκή των ΗΠΑ, οι οποίες θα υποχρεούνταν να υπερασπιστούν τόσο τους περιφερειακούς συμμάχους τους όσο και τις ίδιες τις στρατηγικές ενεργειακές γραμμές εφοδιασμού.

3. Το Ισραήλ αποτυγχάνει να εξουδετερώσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν

Ένα από τα πιο κρίσιμα ενδεχόμενα είναι η στρατιωτική αποτυχία του Ισραήλ να καταστρέψει τις υπόγειες και ισχυρά οχυρωμένες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, όπως αυτή στο Φορντόου. Το Ιράν έχει ήδη αποθηκεύσει περίπου 400 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου σε ποσοστό 60% – ποσοστό που το φέρνει ελάχιστα βήματα πριν την απόκτηση πυρηνικής κεφαλής.

Τα πέντε «εφιαλτικά» σενάρια της σύγκρουσης Ισραήλ – Ιράν σύμφωνα με το BBC

Αν η ισραηλινή επίθεση αποδειχθεί αναποτελεσματική, θα μπορούσε να επιταχύνει – αντί να καθυστερήσει – την πορεία του Ιράν προς την απόκτηση πυρηνικού οπλοστασίου. Επιπλέον, η απώλεια ηγετικών στελεχών δεν μπορεί να αφαιρέσει τη συσσωρευμένη τεχνογνωσία και τη βιομηχανική υποδομή της χώρας.

Σε ένα τέτοιο σενάριο, η στρατηγική του Ισραήλ θα μπορούσε να μετατραπεί σε φαύλο κύκλο επαναλαμβανόμενων χτυπημάτων – την αποκαλούμενη πολιτική «κουρέματος του χόρτου» – που θα διατηρούσε την περιοχή σε διαρκή αναταραχή.

4. Παγκόσμιο Οικονομικό Κραχ

Η γεωπολιτική αστάθεια έχει ήδη επηρεάσει αρνητικά τις διεθνείς αγορές ενέργειας. Η τιμή του πετρελαίου παρουσιάζει αυξητικές τάσεις και οποιαδήποτε περαιτέρω αναταραχή – π.χ. αποκλεισμός των Στενών του Ορμούζ από το Ιράν – θα μπορούσε να έχει καταστροφικές επιπτώσεις στο παγκόσμιο εμπόριο.

Παράλληλα, η δράση των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα ενδέχεται να επιδεινωθεί, με επιθέσεις σε εμπορική ναυσιπλοΐα, προκαλώντας σοβαρές διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού.

Οι οικονομίες παγκοσμίως ήδη δοκιμάζονται από πληθωριστικές πιέσεις και την κληρονομιά εμπορικών εντάσεων. Μια εκτίναξη της τιμής του πετρελαίου θα ενίσχυε τη δυσφορία των νοικοκυριών και θα επιβάρυνε τις πιο αδύναμες οικονομίες. Εν τω μεταξύ, η Ρωσία – ως μεγάλος εξαγωγέας ενέργειας – θα ήταν από τους λίγους ωφελημένους, ενισχύοντας τα έσοδά της για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Τα πέντε «εφιαλτικά» σενάρια της σύγκρουσης Ισραήλ – Ιράν σύμφωνα με το BBC

5. Το ιρανικό καθεστώς καταρρέει και δημιουργεί κενό εξουσίας

Στο πιο τολμηρό και ίσως επικίνδυνο σενάριο, το Ισραήλ θα μπορούσε να επιτύχει τη στρατηγική επιδίωξή του για ανατροπή του θεοκρατικού καθεστώτος στην Τεχεράνη. Ο ίδιος ο Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει αναφερθεί ρητά σε αυτό το ενδεχόμενο, καλώντας τον «περήφανο λαό του Ιράν» να επιδιώξει την ελευθερία του από το «καταπιεστικό καθεστώς».

Ωστόσο, η πτώση μιας κεντρικής εξουσίας σε ένα κράτος τόσο μεγάλο και σύνθετο όσο το Ιράν εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους. Τα παραδείγματα του Ιράκ και της Λιβύης αποτελούν προειδοποίηση για τις πιθανές συνέπειες: χάος, εμφύλιοι πόλεμοι και γεωπολιτικά κενά που εκμεταλλεύονται ριζοσπαστικά ή εξωτερικά συμφέροντα.

Η επόμενη ημέρα μετά την πτώση του καθεστώτος είναι αβέβαιη. Ποιος θα ελέγχει τα πυρηνικά υλικά; Ποιες δυνάμεις θα επικρατήσουν στη χώρα; Πώς θα σταθεροποιηθεί η ευρύτερη περιοχή;

Η πορεία των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από δύο κρίσιμους παράγοντες: την κλίμακα και τη μορφή της ιρανικής απάντησης, αλλά και το επίπεδο αυτοσυγκράτησης που ενδέχεται να επιδείξουν τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Ισραήλ.

Η οποιαδήποτε εσφαλμένη εκτίμηση ή απρόβλεπτη ενέργεια μπορεί να οδηγήσει σε μια επικίνδυνη αλυσιδωτή αντίδραση – όχι μόνο για την περιοχή αλλά και για ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα.